Na de woelige Franse en Nederlandse bewindsperiode kende het katholicisme vanaf 1830 een sterke heropleving. Daaruit volgde ook een golf van bouw of vernieuwing van de kerken. De bevolkingsgroei zorgde geleidelijk ook voor de inrichting van nieuwe parochies met een eigen kerk. Voor de bouw van deze kerken wordt gebruik gemaakt van een herinterpretatie van de historische bouwstijlen zoals classicistisch, Romaans, Byzantijns of gotisch. Daarbij wordt geleidelijk de neogotische stijl dominant. De neogotiek werd in Engeland geïntroduceerd vanuit een romantische nostalgie naar de middeleeuwen en als reactie op de strakke vormentaal van het toen gangbare (neo)classicisme. Een vroeg voorbeeld van neogotiek in het Waasland is de verbouwing van kasteel Wissekerke door de Franse architect Verly omstreeks 1811. Onder invloed van de Engelse architect Pugin (1812-1852) werd de neogotiek meer en meer gezien als de meest geschikte vormentaal voor het herstel van een christelijke samenleving. Een grote voorstander hiervan was de ultramontaanse politicus, kunstenaar en architect J.B. De Bethune (1821-1894).[1] Hij richtte in 1861 de Sint-Lucasschool in Gent op, als tegengewicht tegen de liberale Academies waar de nadruk lag op het classicisme. In het onderricht werd de neogotiek in al zijn facetten ontleed en als ideaalbeeld aangereikt, wat een explosieve toename van bouwwerken in deze stijl tot gevolg had. [2]
Edmond De Perre-Montigny (1826-1895) hanteert bij de stijlkeuze voor zijn kerken eerder een eclectische aanpak, waarbij echter een evolutie te zien is van meer neoclassicistisch of neoromaanse ontwerpen naar typische neogotische kerken. Opvallend is dat de voorgevels van de kerken sterke gelijkenissen vertonen. Kijken we naar de planindeling, dan valt op dat alle kruiskerken in neogotische stijl zijn gebouwd. Classicistische of romaanse stijlkenmerken zijn vaker gekoppeld aan een zaalkerk.
In het Waasland is slechts één kerk volledig door hem ontworpen: de Sint-Egidiuskerk van Sint-Gillis-Waas. Deze neogotische kruiskerk werd in 1873- 1876 gebouwd ter vernieuwing van de reeds bestaande kerk. Daarbij is gekozen om de kerk op de straat te oriënteren. Kenmerkend is de symmetrische opbouw met centraal in de toren een terugwijkend monumentaal portaal met daarboven een groot spitsboogvormig raam en een rozas. In het metselwerk is rijkelijk gebruik gemaakt van Franse witsteen. De kerk vormt een mooi ensemble met de naastgelegen pastorie, die eveneens van zijn hand is.
Parochiekerk Sint-Egidius Sint-Gillis-Waas
Sint-Gillis-Waas
Zoals ook het geval is bij zijn andere gebouwen, merken we dat architect De Perre terugvalt op een standaardontwerp, dat hij met kleine variaties ook in andere gemeenten realiseert. De kerk is in feite bijna een exacte kopie van de eerder gerealiseerde kerk van Merelbeke (1868-1872). De kerk van Ledeberg (1869-1872) is ontworpen volgens hetzelfde schema, maar heeft extra hoektorens gekregen en de rozas werd verwerkt in een groter centraal raam.
Merelbeke
Ledeberg
Daarnaast heeft De Perre-Montigny wel nog werken uitgevoerd aan reeds bestaande kerken in het Waasland die zeker het vermelden waard zijn. In Kallo, deelgemeente van Beveren, gaf hij de bestaande neoclassicistische kerk in 1865-1869 een grondige transformatie naar een ontwerp uit 1861, waarbij een nieuwe voorgevel werd opgericht in een meer traditionele stijl met classicistische elementen.[3] Vergelijkbare neoclassicistische ontwerpen realiseerde hij reeds eerder in Herdersem bij Aalst (1859-61) en -zij het iets meer rijkelijk en barok- in Nazareth (1861-1864).[4] Aan de kerk van Doorslaardorp (Eksaarde-Lokeren) werd in 1868 een nieuwe toren met neoclassicistisch portiek en een bijkomende travee toegevoegd aan het bestaande bedehuis dat al in de jaren 1840 gebouwd werd.[5] In Melsele voorzag hij de oude kerk in 1878 de kerk van twee pinakels en werd het portaal aangepast.[6]
Er is ook een grote impact van oorlogsschade op de bewaring van de kerken gerealiseerd door De Perre-Montigny. Vanwege de tactische voordelen, werden veel kerktorens door zowel Duitsers als geallieerden tot ontploffing gebracht en na de oorlog hersteld. Van de 18 kerken die helemaal ontworpen zijn door de Gentse bouwmeester, zijn maar 8 ongehavend uit de twee wereldoorlogen gekomen. De kerk die hij bouwde in Mendonk bij Gent is zelfs geheel afgebrand in 1944.[7]
Kallo
Aalst (Herdersem)
Nazareth
Eksaarde-Doorslaardorp
[1] https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean-Baptiste_Charles_de_Bethune
[2] Jeroen Cornilly, Architect en ambtenaar: De West-Vlaamse provinciaal architecten en de 19e-eeuwse architectuurpraktijk (Leuven: Universitaire pers, 2016), 242-5.
[3] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/17343
[4] Herdersem (Aalst): https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/381; Nazareth: https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/38566
[5] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/18109
[6] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/17413
[7] https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/26626