Een Merovingisch gordelgarnituur onderzocht
Van brok onbepaald metaal tot absolute topvondst
Tijdens een opgraving in Herentals werd een onbepaald stuk metaal aangetroffen. Dat klinkt niet zo spectaculair, zou je op het eerste zicht denken? Net het tegendeel is waar. Enerzijds omdat het metaal is aangetroffen in een vroegmiddeleeuws graf dat heel rijkversierd was. Anderzijds omdat na gronding metaalonderzoek door onze conservator Johan van Cauter bleek dat het object uitermate interessante onderzoeksresultaten opleverde.
Benieuwd welk traject een object uit de 7de eeuw tot de dag van vandaag volgt? Lees dan zeker verder.
Veelbelovend vooronderzoek
Tijdens het proefsleuvenonderzoek in 2012 werden in Herentals sporen van een vroegmiddeleeuws grafveld aangetroffen. Het grafveld bleek uit de eerste resultaten uitgebreid, overvloedig en te grenzen aan een nederzetting. Hoewel we altijd met een kritische blik naar de materiële cultuur van graven moeten kijken, kunnen dergelijke rijke graven toch op een bepaalde manier een inkijk in het dagelijks leven van de vroege middeleeuwer geven. Het levert informatie over materiële cultuur, identiteit en het begrafenisritueel. Een opgraving drong zich – na zo’n interessante resultaten uit het vooronderzoek – op.
Aangetroffen metaal in een vroegmiddeleeuws graf
Een schot in de roos
In 2017 vond de opgraving plaats. De bevindingen uit het proefsleuvenonderzoek werden bevestigd: er werden sporen uit de ijzertijd, vroege en volle middeleeuwen aangetroffen. De vroegmiddeleeuwse sporen bestaan uit nederzettingssporen met maar liefst 17 gebouwplattegronden, inclusief een uitgestrekt grafveld. Er werden 33 vroegmiddeleeuwse graven opgetekend; deze werden zorgvuldig gedocumenteerd en uitgebreid onderzocht. De rijkdom van deze graven was immens: de graven bevatten vele vondsten, waaronder ook metalen grafgiften. Helaas tastte de zure zandgrond deze metalen objecten doorheen de tijd aan, waardoor enkel een gecorrodeerde blok metaal overbleef.
Enkele metalen objecten werden naar ons conservatielabo gebracht voor verder onderzoek. Net om vragen zoals “hoe zagen die metalen eruit tijdens de middeleeuwen?” en “welke functie hadden ze?” te beantwoorden. Een slimme zet, want één metalen voorwerp bleek uitermate interessant.
Röntgenonderzoek als basis
Röntgenopname van het metaal
In eerste instantie werd een röntgenonderzoek uitgevoerd. Röntgenonderzoek maakt via een foto zichtbaar wat er zich onder de corrosielaag bevindt. Op die manier wordt het object zichtbaar en kan de vorm en functie bepaald worden. De röntgenfoto toonde aan dat er een gordelgarnituur werd aangetroffen die gedateerd kon worden in de 7de eeuw. Topvondst, dus.
Ontzouting zorgt voor stabiliteit
Wegens de interessante ontdekking onder de corrosielaag was ontzouting onontbeerlijk. Dit om stabiliteit te verzekeren en om verdere degradatie tegen te gaan. In de bodem zorgen net zouten voor aftakeling van het object. Ontzouting gebeurt net om een halt toe te roepen aan verdere degradatie van het voorwerp. Metaal gered, check!
Toch ging Johan – met akkoord van de archeologen – nog een stapje verder. Na het proces van ontzouting werd geopteerd om het object vrij te leggen in zijn oorspronkelijke vorm. Op deze manier werd het inlegwerk met zilverdraad heel duidelijk zichtbaar.
De vlinder uit de (corrosie)cocon
Heel uitzonderlijk hier, en in deze stap van het proces, was dat er nog resten van een lederen riem aangetroffen zijn op de gordel. Dit toont het potentieel aan van het vrijleggen van het hele object: zo kunnen resten organisch materiaal, textiel of bijvoorbeeld hout, zichtbaar worden. Deze resten leveren interessante informatie over de leefomstandigheden van de vroegmiddeleeuwse bewoners van Herentals. Zo zie je maar, metaalconservatie loont en brengt ongelooflijke resultaten aan het licht.
Het metalen object is vrijgelegd
Een tekening van het metalen object