Gezocht: getuigen van vlasroten in het Land van Dendermonde en het Land van Waas

Het Land van Waas en het Land van Dendermonde zijn bijzonder waterrijke regio’s met de stromen Schelde, Durme en Dender in de hoofdrol. Hun invloed op het landschap en op de historische ontwikkeling van de regio staan als een paal boven water. Naast deze rivieren wordt het landschap gekenmerkt door tal van andere, kleinere waterelementen: beken, grachten, gekanaliseerde waterlopen en stilstaande waterpartijen. Veel van deze waterelementen vervulden voor onze voorouders diverse functies. Eén van deze functies bestond uit het roten van vlas.

Vlasrootputten zijn kleine, gegraven of deels natuurlijke waterpartijen waarin men de vlasvezels losweekte van de houtige kern om ze vervolgens te verwerken tot linnen. In het Land van Waas en het Land van Dendermonde was het landschap van minstens de late middeleeuwen tot ongeveer het midden van de 20e eeuw bezaaid met vlasrootputten. Deze regio’s vormden immers één van de belangrijkste vlasgewesten: minstens 10% van de oppervlakte was bestemd voor de vlasteelt. Dendermonde, Sint-Niklaas en Lokeren waren belangrijke vlascentra, met Lokeren befaamd om zijn zogenaamd “blauwe vlas”. De uitstekende reputatie van dit vlas, dat steevast een hoge marktprijs kreeg, zou te danken zijn aan het typische vlasroten in putten.

“Vlasrootputten vormen een belangrijke vorm van landschappelijk erfgoed. Ze getuigen van een nijverheid die eeuwenlang bepalend was voor het inkomen van een groot deel van de rurale bevolking. Ze brachten de Vlaamse keuterboer in verbinding met de wereldeconomie, want het afgewerkte linnen vond een afzetmarkt tot in de Spaanse en Franse kolonies. Ondanks dit economische belang en typerend zijn voor het Land van Dendermonde en het Land van Waas zijn ze amper gekend of gedocumenteerd. Met dit project wensen we daar verandering in te brengen.”
– Lies Vervaet, IOED Schelde-Durme

Waar het roten van vlas in de Leie bij Kortrijk – het 19e en 20e- eeuwse epicentrum van de vlasteelt en de vlasverwerking – goed gedocumenteerd is, is dit voor onze Oost-Vlaamse regio een stuk minder het geval. Door onze voorouders beschouwd als banale elementen in het landschap, zijn de rootputten en de karweien in en rond het water amper gedocumenteerd. De laatste getuigen van het gebruik van de poelen of grachten zijn intussen hoogbejaard, waardoor de herinnering aan deze typische landschapselementen en de praktijken dreigen verloren te gaan. Met dit project willen we hier graag verandering in brengen.

Oproep naar getuigen, realisatie van een reizende tentoonstelling en een boek

Met het project “Stille Waters. Vlasrootputten in het Land van Dendermonde en het Land van Waas” gaat IOED Schelde-Durme samen met haar projectpartners op zoek naar getuigen die meer kunnen vertellen over het gebruik en de ligging van vlasrootputten. Wie herinnert zich nog de scherpe geur van een rootput? Wie kent nog de manieren en instrumenten om een gracht klaar te maken om te roten? Specifiek zijn we op zoek naar personen die het vlasroten nog met eigen ogen zagen toepassen door hun ouders, familieleden of buren. Misschien is er zelfs een getuige die net oud genoeg was om zelf mee te helpen.

Om zoveel mogelijk getuigen te bereiken komt er een reizende expo voor enkele woonzorgcentra in de regio dit voorjaar. De meest informatieve getuigenissen worden verwerkt in een podcast voor het brede publiek. Alle verzamelde informatie gedurende het project wordt gebundeld in een boek over vlasrootputten.

Gezocht: getuigen van vlasroten in het Land van Dendermonde en het Land van Waas

Gezocht: getuigen van vlasroten in het Land van Dendermonde en het Land van Waas

Oproep naar getuigen, realisatie van een reizende tentoonstelling en een boek

Erfpunt verbindt en inspireert