Ramen en deuren maken deel uit van het architecturaal concept van een gebouw, geven karakter aan je woning en zijn kenmerkend voor een bepaalde stijlperiode en technische evolutie. Anderszijds worden ons alsmaar strengere energienormen opgelegd in functie van klimaatdoelstellingen. In dit artikel gaan we verder in op de mogelijkheden om met waardevol schrijnwerk om te gaan.
Een stap in de goede richting is dat vastgesteld bouwkundig erfgoed is vrijgesteld van de renovatieverplichting die Vlaanderen oplegt waarbij je als nieuwe eigenaar binnen de vijf jaar na aankoop, je EPC label moet verbeteren en dit vaak vraagt om ingrijpende renovatiewerken.[1]
Daarnaast kan vastgesteld bouwkundig erfgoed ook nog rekenen op enkele vrijstellingen op de energieprestatienormen voor de gevels die vanaf de straatkant zichtbaar zijn. Dat betekent onder meer dat de ramen ook iets lager mogen presteren en er geen ventilatieroosters in beeldbepalende historische ramen dienen te worden voorzien.
Wanneer je een woning gaat verhuren, ben je wel verplicht om te voldoen aan de dubbelglasnorm.[2] Deze dubbelglasverplichting geldt wel alleen voor de leefruimtes, keukens, slaapkamers en badkamers van een woning. Traphallen, inkomhallen en gangen hoeven dus geen dubbel glas te hebben.
Los van al deze energienormen en regelgeving hebben we soms gewoon nood aan het verbeteren van ons wooncomfort of is er nood aan een grondige aanpassing.
Vele historische gebouwen hebben nog authentiek schrijnwerk met soms originele enkele beglazing of zelfs glas-in-lood ramen. Er zijn verschillende mogelijkheden om tegemoet te komen aan de dubbelglasnorm of je comfortwens en toch de erfgoedwaarde van historische ramen te behouden.
Volgende drie vragen zijn belangrijk om jezelf te stellen, vooraleer je keuzes maakt over behoud, aanpassing of vervanging van je historisch schrijnwerk[3]:
1. Wat is de erfgoedwaarde van het schrijnwerk? Hoe historisch- en architecturaal beeldbepalend, artistiek of decoratief is het bestaande schrijnwerk?
2. Wat is de bewaringstoestand en herstelbaarheid van het schrijnwerk?
3. Hoe presteert het schrijnwerk op gebied van comfort en welke (bijkomende) comforteisen worden eraan gesteld?
Voor het beantwoorden van deze specifieke vragen kan je steeds terecht bij de erfgoedconsulenten van Erfpunt.
Een eerste stap richting comfortverbetering kan zijn om na te gaan of je de tochtdichting kan verbeteren door middel van tochtstrips aan de raamkaders en of een tochtborstel onder de deuren.
Volgende opties geven we je alvast mee voor behoud van je bestaande ramen in functie van dubbele beglazing:
Optie 1: Herstellen/ aanpassen van bestaand schrijnwerk
- Plaatselijk herstel door middel van patch-work. Het vervangen van houten onderdelen zoals ingerotte houten onderdorpels, kozijndorpels,
- Uitfrezen sponning om (dun) dubbel glas/momnumentenglas te plaatsen
o Voorwaarde: voldoende dik houten profiel
o Aandachtspunt: scharnieren moeten voldoende draagkrachtig zijn of kunnen worden vernieuwd.
o Meest haalbaar bij ramen met grotere glasgehelen (beperkte verdeling in kleinhouten)
Optie 2: Achterzetraam/voorzetraam met behoud van bestaand raam.
Dubbelglasnorm: achterzetramen met dubbel glas HR+ (hoogrendement) noodzakelijk
Erkers: een tussenraam kan een oplossing bieden waarbij je een sas creëert tussen je leefruimte en de erker.
Optie 3: Glas-in-Lood: deze decoratieve ramen zijn vaak heel belangrijk voor de erfgoedwaarde van een pand. Ze vragen vaak een oplossing op maat, waarbij je best een specialist betrekt om samen met de schrijnwerker tot een geslaagd resultaat te komen.
- Oplegbeglazing aan de binnenzijde: hou hiermee rekening dat voor de dubbelglasnorm ook hier dubbel hoogrendementsglas nodig is.
- Beglazing vervangen en glas-in loodpaneel aan de binnenzijde plaatsen of voorzetbeglazing plaatsen aan de buitenzijde: afhankelijk van type raam
- Bij reconstructie van eenvoudige glas-in-lood panelen of figuurglas in het bovenlicht kan deze tussen de dubbele beglazing worden gevat.
- Bij nieuw schrijnwerk: glas-in-loodpanelen uit het bestaande schrijnwerk halen en terugplaatsen als achterzetbeglazing in een aangepaste sponning.
Bij vervangen van schrijnwerk zijn in eerste plaats de indeling en de profilering van je ramen belangrijk! Probeer steeds zo dicht mogelijk de originele profilering te benaderen en pas liever geen vlakke standaardprofielen toe. Daarnaast zijn ook opliggende kruishouten te verkiezen boven kruishouten in het glas.
Hout geniet nog altijd de voorkeur omwille van:
- Duurzaamheid mits goed onderhoud
- Alle soorten profilering en vormen mogelijk
Wil je toch andere materialen zoals aluminium of PVC gaan toepassen?
- Minder storend bij ramen met beperkte zichtbaarheid zoals in je achtergevel.
- Bekijk of het materiaal en de profielen toelaten om het origineel te benaderen vb. Steel look alu voor vervanging van stalen ramen of eenvoudige ramen met slanke profilering. PVC zijn vaak te brede en vlakke profielen, maar ook hier zijn tegenwoordig al meer slanke en profileringen mogelijk die een meer landelijke stijl kunnen nabootsen. Hou rekening met opendraaiende raamvleugels: deze zorgen voor dikkere profielen bij deze thermisch onderbroken profielen. Bekijk of je een raam niet in zijn volledigheid kan laten opendraaien.
Stel jezelf de vraag hoe duurzaam je keuze is. Dat is niet hetzelfde als onderhoudsvriendelijkheid. PVC is na 25 jaar reeds aan degradatie onderhevig; hout kan bij goed onderhoud makkelijk 100 jaar mee.
Geraak je er zelf niet uit of heb je nood aan advies op maat? Neem contact op met de erfgoedconsulenten van IOED Erfpunt. Zij helpen u graag verder op weg!
Marie De Meulemeester, erfgoedconsulent
marie.demeulemeester@erfpunt.be
T 0032 (3)778 87 56
Stephan Delaruelle, erfgoedconsulent
stephan.delaruelle@erfpunt.be
T 0032 (3)778 87 53
- https://www.vlaanderen.be/een-huis-of-appartement-kopen/renovatieverplichting-voor-residentiele-gebouwen#q-5834439b-e709-4fcd-b487-415ea4d1aaa1 (lees: bijzondere situaties)
- https://www.vlaanderen.be/woningkwaliteitsnormen/overzicht-van-minimale-woningkwaliteitsnormen
- https://oar.onroerenderfgoed.be/publicaties/AKOE/3/AKOE003-001.pdf