Ter gelegenheid van Erfgoeddag 2023, met als thema “Beestig erfgoed”, schuiven we graag in dit online artikel 3 toffe archeologische objecten-met-beestjes naar voor. Ontdek ze samen met ons!
Een duifje op een schotel: een huwelijkssgeschenk uit Verrebroekdok
Deze schotel in rood aardewerk met sgraffitoversiering werd in scherven teruggevonden bij een opgraving van een omwalde hoeve in 1998. We dateren de hoeve rond 1480-1520. De schotel is versierd in sgrafittotechniek waarbij figuren in witbakkende klei worden gekrast zodat de rode ondergrond zichtbaar worden. Op de schotel staat een kruik met daarop een kroon afgebeeld. De kroon is bezet met bloeiende takken. Aan beide zijden wordt de kruik geflankeerd door een duif met een bloeiende tak/stengel in de bek. Op de rand is een tekst aangebracht in gotisch schrift, die slechts gedeeltelijk bewaard is, maar er alleszins op wijst dat iemand God dankbaar is: “— [ ] DANCKT GOD(E) VAN A[ ] —— JONC(KER?) G[ ] —“.
De dankbetuiging aan God in het randschrift, in combinatie met de symbolische betekenissen van de afgebeelde figuren, maken dat de functie van deze schotel zeker in verband staat met een gelegenheid als huwelijk en/of nakomelingschap.
De kroon die getooid is met bloeiende takken, verwijst in de middeleeuwse symboliek naar het huwelijk, en meer bepaald naar de bruid. Het feit dat de kroon met bloeiende takken op een kruik (met vloeistof) is geplaatst dient hier gezien te worden als een variante op het thema van de levensboom (die ontspruit uit het water, oerbron van het leven). Dit thema staat veelal in verband met het huwelijk. De duiven die zich elk aan een zijde van de kruik bevinden, verbeelden de echtelijke liefde en de huwelijkstrouw. De bloeiende tak/stengel in de bek geldt als symbool voor de goede tijding en kan in dit geval geassocieerd worden met de Goddelijke zegen van nakomelingschap.
Een aapje als nar – “Waar is dat feestje?” in verdronken nederzetting nabij Doel
Begin 2000 werd naar aanleiding van de bouw van het Deurganckdok een verdronken middeleeuwse nederzetting aangetroffen en onderzocht. Een mooie vondst is een schotelfragment versierd met een aap in narrenpak.
Al van in de oudheid zou er handel in apen bestaan. Vanaf de vroege middeleeuwen werden apen ook naar Zuid-Westeuropa geïmporteerd als exotisch hebbeding voor de elite. De aap werd populair door zijn imiteergedrag (van de mens) en om zijn grappenmakerij. In de schilderkunst en toegepaste kunst werd de aap een lachwekkend dier en voor dat onnozel gedrag werd hij ook veroordeeld. Menselijk gedrag uitgebeeld door een aap werd laakbaar. Hier wordt de aap als nar afgebeeld met een muziekinstrument (vermoedelijk een tamboerijn) en verwijst mogelijk naar carnavalgebeuren.
De zilverschat van Belsele: rijk aan beestjes
De derde eeuw na Christus was een woelige periode uit de Romeinse geschiedenis, ook in onze streken. De steeds grotere druk op de Romeinse grenzen, zowel in Europa als in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, zorgde voor politieke onrust. Bovendien bleken de beperkte zilvervoorraden onvoldoende om de broodnodige troepen te betalen. Daartoe werd het zilvergehalte in de munten stelselmatig verlaagd, zodat voor een zelfde hoeveelheid zilver meer munten in circulatie konden worden gebracht. Een muntontwaarding en uiteindelijk hyperinflatie waren het gevolg.
Mensen met toegang tot nieuwe munten, zoals handelaren, potten de beste (veelal de oudste) zilvermunten dan ook op. Die zilverschatten werden dan al eens aan de grond toevertrouwd. De schat van Belsele is zo’n geval, meer dan 1500 zilveren munten rijk en wellicht begraven rond 265-270 na Christus. De vondst ervan is al een bijzonder verhaal op zich. Hij werd in 1892 bij toeval gevonden door Jean De Wael en zijn zoon. Dit gebeurde bij het rooien van een boom, in de onmiddellijke nabijheid van waar later een enigmatisch Romeins gebouw zou worden gevonden. Zijn stenen fundamenten suggereren dat het om een belangrijk gebouw ging, al is niet duidelijk wat de functie juist was. Ging het om een villa rustica, een groot agrarisch domein met centrale herenwoning? Of moeten we uitgaan van een Romeinse baanpost?
Mogelijk werd de schat begraven naar aanleiding van een raid van Germaanse stammen van over de Rijn. De eigenaars zullen vast van plan zijn geweest hun spaarpot terug op te graven bij hun terugkeer, wanneer het opnieuw veilig was. Maar dat is dus nooit gebeurd. Hun lot blijft een mysterie.
Vele van de munten dragen het opschrift ‘Saeculares Augg’. Dit verwijst naar de Ludi Saeculares, de spelen die in april 248 in Rome werden gehouden om het 1000-jarig bestaan van de stad te vieren. Daarbij sneuvelden in het monumentale Colosseum meer dan 1000 gladiatoren, samen met honderden exotische dieren zoals nijlpaarden, leeuwen, luipaarden, giraffen en één neushoorn. Hun beeltenis op de munten uit dat jaar dienden dan ook als blijvende getuigenis aan deze buitenissige festiviteiten. De zogende wolvin verwijst daarbij uiteraard naar de ontstaansmythe van Rome (Romulus en Remus).
-
- Olifant
-
- Hert
-
- Wolvin
-
- Leeuw
-
- Kop
-
- Muntschat Belsele
Het volledige programma van Erfgoeddag 2023 kan je erop naslaan op de website van de collega’s van de Erfgoedcel Waasland: https://www.erfgoedcelwaasland.be/agenda/.
